Samen op weg naar meer beweging: de kracht van co-creatie

Geplaatst op: 11 mei 2023

In september 2021 ging het onderzoekprogramma Basalt in Beweging van start. Het onderzoek moet toepasbare kennis opleveren waardoor behandelaars patiënten beter kunnen ondersteunen om in beweging te komen. En patiënten (weer) gaan bewegen. “De kracht van dit programma is dat we het onderzoek in co-creatie met patiënten, behandelaars én beleidsmakers doen”, stelt senior onderzoeker Aleid de Rooij die het onderzoek leidt.

Aleid de Rooij

“Tijdens de behandeling lukt het ons wel om patiënten te laten bewegen”, vertelt Aleid. “Ze hebben afspraken bij de fysio en andere behandelaars, ze doen hun oefeningen op de afdeling samen met bijvoorbeeld de verpleging. Maar je wilt ook dat patiënten naast die afspraken en oefeningen gaan bewegen. Bijvoorbeeld als ze ’s avonds op hun kamer op de afdeling zijn en lange tijd zitten of liggen. En in het weekend als er geen afspraken zijn. En natuurlijk ook als ze weer thuis zijn. We willen patiënten beter helpen met bewegen door ze te leren hoe ze met barrières om te bewegen om moeten gaan. Want die barrières zijn er.”

10.000 stappen

“Iedereen weet dat bewegen goed voor je is. Maar bewegen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Hoe ga je bijvoorbeeld (weer) bewegen als je revalideert van een CVA of na een amputatie van je been? Er zijn al zoveel uitdagingen voor deze patiënten. Alles wat gewoon was, daar moeten ze weer hun best voor doen. En ze hebben vaak ook veel minder energie om te bewegen.” Het is belangrijk om inzicht te krijgen in het beweeggedrag van de patiënt en wat de redenen zijn voor dat gedrag. Volgens Aleid moeten we tijdens de revalidatie het gesprek hierover voeren met onze patiënten. “We moeten het hebben over de barrières die patiënten ondervinden en hen handvatten bieden om weer of meer te gaan bewegen. En dat hoeft niet meteen 10.000 stappen per dag of een training voor de marathon te zijn. Het doorbreken van langdurig zitten of liggen is óók mensen in beweging brengen. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet want het gaat om een gedragsverandering.”

Model

Bij gedragsverandering komen verschillende aspecten om de hoek kijken, weet Aleid. “Wij gaan bij dit onderzoek uit van de Behaviour Change Wheel. Dit theoretisch raamwerk geeft goede handvatten voor het inrichten van een interventie om duurzame gedragsverandering te realiseren. Deze theorie heeft het COM-B model als uitgangspunt. De B staat voor behaviour, gedrag; het specificeren van het gedrag. Welk gedrag beoog je precies te veranderen? Dit is stap één! En wat zijn de bevorderende en belemmerde factoren om tot het gewenste gedag te komen? Dit wordt bepaald door:

C (capability), capaciteit, zowel fysiek als psychologisch
O (opportunity), omgeving, zowel fysiek als sociaal
M (motivation), motivatie, zowel bewuste als onbewust

Als je mensen meer in beweging wilt brengen, het zitten én liggen wilt helpen doorbreken, dan moet je dus zorgen dat je heel specifiek maakt hoe dat nieuwe gedrag er dan uit zou moeten zien. Ze moeten ook weten hoe ze (veilig) kunnen bewegen, waar ze dat kunnen doen en wat hen motiveert om die stappen te zetten. Daarbij speelt de (sociale) omgeving een belangrijke rol.”

Kracht

“De kracht van dit programma is dat het onderzoek in co-creatie met patiënten, behandelaars en beleidsmakers doen. Wij weten (ook vanuit wetenschappelijk onderzoek), dat als je meedenkt over de gewenste interventies, je meer gemotiveerd bent om die ook in de praktijk te brengen. Ook zien we dat de interventie beter in te passen is in het dagelijks leven van de patiënt en het werkproces van de behandelaar. En daar gaat het bij dit onderzoek uiteindelijk om: dat de kennis en inzichten die wij als onderzoekers opleveren, patiënten helpt in beweging te komen, behandelaars helpt om patiënten beter te stimuleren en ondersteunen om in beweging te komen, en beleidsmakers inzichten en data geeft waarmee zij beleid kunnen maken dat mensen stimuleert om te bewegen.”

Drie projecten

Het onderzoeksprogramma Basalt in Beweging bestaat uit drie projecten.

De rol van de verpleging

Hoe kunnen verpleegkundigen de patiënten die in de kliniek revalideren ondersteunen en stimuleren om meer te gaan bewegen? Promovendus Åsa Mennema onderzoekt deze vraag en kijkt naar de huidige rol, de gewenste rol en de kennis en vaardigheden die verpleegkundigen nodig hebben om die rol optimaal te vervullen. Het doel is een geteste toolkit met hulpmiddelen voor de verpleegpraktijk.

Het in kaart brengen van beweeggedrag en barrières voor bewegen

Hoe ziet het beweeggedrag van de individuele patiënt eruit en wat zijn de barrières van een patiënt om in beweging te komen? Om die vraag te beantwoorden ontwikkelt en valideert promovendus Desi Stokman een vragenlijst. Het doel is om een beweeg en gedragsprofiel te ontwikkelen, waardoor zowel de patiënt als de behandelaar eenvoudig kunnen zien waar aangrijpingspunten liggen voor behandeling.

Het ontwikkelen van een interventie om duurzaam beweeggedrag te stimuleren

Hoe kunnen we patiënten beter helpen (meer) te gaan bewegen? Promovendus Lisenka te Lindert ontwikkelt en evalueert voor haar promotieonderzoek een beweeginterventie die gebaseerd is op het beweeggedrag en het beweegprofiel van de individuele patiënt. Zij doet dit in co-creatie met patiënten, hun naasten, behandelaars, verpleging en beleidsmakers.

Voor iedereen

“We focussen ons bij dit onderzoek op klinische CVA-patiënten”, legt Aleid uit. “Dat komt omdat CVA-patiënten bij Basalt de grootste doelgroep vormen, we al veel onderzoekservaring hebben bij deze doelgroep en we daarnaast focus moeten aanbrengen in het onderzoek. Anders wordt het onderzoek onuitvoerbaar. Bewegen is echter voor iedereen belangrijk. Ook voor patiënten die bijvoorbeeld revalideren na een hartoperatie of bijvoorbeeld amputatie. We hopen met de onderzoeken bij CVA-patiënten genoeg inzichten te krijgen waarmee we ook andere doelgroepen kunnen stimuleren meer te bewegen. We gaan ons inzetten om een vertaalslag te maken naar andere doelgroepen. Niet alleen omdat dat goed is voor het lichaam. Het helpt ook toekomstige klachten te voorkomen, ondersteunt het participeren in de maatschappij en zorgt er ook voor dat je je mentaal beter voelt. Dat gun je iedereen.”

Basalt in Beweging

Het projectteam Basalt in Beweging bestaat uit:

Monique Berger, lector Technologie voor Inclusief Bewegen en Sport
Jorit Meesters, lector Revalidatie en Technologie
Aleid de Rooij, senior onderzoeker en projectleider
José van der Meulen, wnd. Manager, projectleider Innovation, Quality + Research (IQ+R)
Lisenka te Lindert, Desi Stokman, Åsa Mennema, promovenda
Karen van de Oever, revalidatiearts
Japhet van Abswoude, zorgmanager

Basalt in Beweging werkt samen met De Haagse Hoogeschool, de Leidse Hogeschool en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Dit is het eerste artikel over het onderzoekprogramma Basalt in Beweging. In de volgende artikelen aandacht voor:

De rol van verpleegkundigen: een interview met promovendus Åsa Mennema
De ontwikkeling van een diagnostiek voor beweeggedrag; een interview met revalidatiearts en promovendus Desi Stokman
De ontwikkeling van een interventie; een interview met promovendus Lisenka te Lindert

Deel dit bericht:

Terug